آسیب های اجتماعی و نقش رسانه در امنیت روانی
- توضیحات
- :::
- دسته: مصاحبه |
- منتشر شده در یکشنبه, 26 ارديبهشت 1395 17:58 |
زهرا سلیمانی: هر روز اخبار گوناگونی در صفحه حوادث روزنامه، سایت ها و شبکه های مجازی منتشر می‌شود. از آنجا که هر یک از اخبار با خود ویژگی های متعددی از جمله تاثیری گذاری بر مخاطب را دارا هستند در این شرایط می توان این اخبار را در جامعه با تبعات مثبت و منفی فراوان مورد بررسی قرار داد. در دنیای امروز چگونگی انعکاس اخبار از سوی رسانه‌ها به سیاستگذاری‌های رسانه مربوط می‌شود که باید کاملا کارشناسی شده باشد. رسانه در دنیای امروز با چنان پیچیدگی به اطلاع‌رسانی می‌پردازد که استادان ارتباطات از آن به عنوان قدم زدن روی لبه تیغ یاد می کنند. در زمینه نحوه اطلاع‌رسانی مطلوب رسانه در پوشش آسیب‌ها، مسائل و نارسایی های اجتماعی، نظرات محمد زاهدی اصل مددکار اجتماعی و استاد دانشگا ه را پرسیده‌ایم
رسانه‌ها چگونه باید مسائل اجتماعی را منعکس کنند تا جامعه دچار شوک و آسیب نشود؟
رسانه‌ها در امور فرهنگی و اجتماعی جامعه از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند. رسانه‌های جمعی، سطح وسیعی از افراد جامعه را در معرض پیام قرار می دهند که می‌تواند با پیامدهای مثبت و منفی همراه باشد. پیامدهای رسانه‌ها عموما در چارچوب تئوری های اثر گذاری پیام مطرح می‌شود. رسانه به عنوان پرنفوذترین پدیده فرهنگی می‌تواند از طریق اقناع و تاثیر بر نگرش‌ها به انتقال مفاهیم و آموزش هنجارها بپردازد. رسانه کارکردهای مثبت و منفی دارد که اگر بخواهیم از منظر مسائل و آسیب‌های اجتماعی به آن نگاه کنیم، علاوه بر اینکه تاثیر مثبت آن مشهود است گاهی کارکرد منفی آن می‌تواند به انحراف منجر شود که این موضوع خود عوامل تاثیرگذار آسیب‌های اجتماعی را در پی دارد. باید به این امر توجه داشت که مقوله آسیب‌های اجتماعی با مسائل اجتماعی متفاوت است. برای مثال در جامعه بیکاری، فقر و... جزو مسائل اجتماعی محسوب می‌شود که هر یک از این مسائل باید به درستی در رسانه‌ها مطرح و وضعیت آن برای افکار عمومی بازگو شود. در اصل طرح هر یک از مسائل اجتماعی از سوی رسانه‌ها باعث آگاهی نسبی مخاطب می‌شود و این اطلاع رسانی جزو رسالت رسانه‌ها محسوب می‌شود. در ضمن بخش قابل توجهی از آسیب‌های اجتماعی به نوعی جرم و خلاف هنجار های قانونی و جامعه محسوب می شوند. با وجود گستردگی این موضوع باید مخاطبان را شناسایی و به ویژگی‌های آنها توجه کرد. از سوی دیگر مسائلی که تحت عنوان آسیب اجتماعی، انحراف‌های اجتماعی و معضل‌های اجتماعی اطلاع رسانی می‌شود نباید جنبه بدآموزی و تشویش افکار عمومی داشته باشد. در متون اسلامی هم به امر به معروف و نهی از منکر تاکید شده است. در این زمینه آسیب‌ها تحت عنوان منکرات و فحشا بررسی می‌شود که در یک معنای روشن فحشا به معنی گناه پنهان و منکر به معنی گناه آشکار عنوان شده است. با توجه به آموزه های مذهبی در برخی موارد نباید فحشا (گناه پنهان) را آشکار کرد؛ بازگو کردن بسیاری از گناهان و آسیب‌ها قبح قضیه را ریخته و منجر به تشدید آسیب در جامعه می‌شود. بر اساس احکام مندرج در دین مبین اسلام عقوبت بازگو کردن گناه از خود گناه بدتر است، چون با طرح چنین مسائلی امکان رواج آسیب‌های اجتماعی افزایش می یابد.توجه در نحوه بررسی آسیب‌ها باید از سوی رسانه‌های دیداری، نوشتاری، مجازی و ... مورد بررسی قرار گیرد. احساس امنیت مقوله بسیاری مهمی است که شهروندان برای زندگی به آن نیازمند هستند.
آیا پنهان‌کاری و عدم اطلاع‌رسانی می‌تواند با افزایش معضل اجتماعی در جامعه همراه باشد؟
در جهان امروز، نقش موثر رسانه‌هاي جمعي، به ويژه راديو و تلويزيون در تغيير يا تداوم نگرش ها و ايجاد رفتارهاي مورد انتظار، موضوعي مورد توافق دانشمندان و نظريه پردازان علوم اجتماعي است. بيشتر کشورها از طريق برنامه ريزي هاي اجتماعي و فرهنگي سعي در کنترل و پيشگيري آسیب‌ها و انحراف هاي اجتماعي دارند. راديو و تلويزيون وسيله مناسبي براي رسيدن به اهداف برنامه هاي اجتماعي و فرهنگي است. از سوي ديگر رسانه‌هاي جمعي مي توانند خود عامل بروز آسيب‌هاي اجتماعي نیز باشند. به طور کلي در زمينه تاثير وسایل ارتباط جمعي بر آسيب‌هاي اجتماعي سه دسته رويکرد نظري وجود دارد: رويکرد آسيب زايي رسانه‌اي و رويکرد تطهير رسانه‌اي و رويکرد مشروط. هر یک از رسانه‌ها هم بنابر رسالت خود اخبار را بازگو می کنند. همان‌طور که مستحضرید در اغلب سازمان ها بولتن‌های خبری محرمانه وجود دارد که در بسیاری از موارد به هیچ عنوان نباید بازگو شود و فقط مسئولان باید از آن آگاهی داشته باشند.اغلب اخبار موجود در آن بولتن ها به شکل محرمانه به مسئولان منتقل می‌شود. اطلاع رسانی یک اقدام تخصصی است و اینکه یک رسانه به پنهان کاری، شایعه پراکنی و دیگر نارسایی ها متهم می‌شود به دلیل اقدامات غیر کارشناسی است. در اصل باید رسانه کاملا کارشناسی شده و به شکل مناسب معضلات و نارسایی‌های موجود در جامعه را بازگو کند و به این ترتیب باید افکار عمومی را نسبت به نحوه مقابله با معضل های احتمالی آگاه کرد. باید دانست که هر یک از واژگان همچون پنهان کاری، شایعه پراکنی و... می‌تواند دستاویزی برای رسانه‌ها باشد؛ پس در این شرایط باید به نحوه اطلاع رسانی توجه داشت، آن هم به این دلیل که با کمترین کم و کاستی در این زمینه رسانه به پنهان کاری متهم می‌شود و به این ترتیب رسالت رسانه با توجه به عملکردش بازگو می‌شود. اطلاع رسانی باید با حفظ امنیت همراه باشد. رعایت ملاحظات در اطلاع رسانی به مخاطب یکی از الزامات در فعالیت‌های رسانه‌ها محسوب می‌شود، اما باید هر شهروندی به اطلاعات روز دسترسی داشته باشد. در این شرایط رسانه‌ها باید به اصول اطلاع رسانی توجه ویژه داشته باشند. در این شرایط فقط توجه به اصول اطلاع رسانی و اتخاذ تصمیمات با پشتیبانی علمی و کارشناسی شده در اطلاع رسانی افکار عمومی ثمر بخش است و در شرایط فعلی دامنه دسترسی به اخبار و اطلاعات به شکل کاملا گسترده در اختیار مخاطب قرار داده می‌شود.
چندی پیش خبری مبنی بر خودکشی دختری نوجوان در پل مدیریت به سر تیتر رسانه‌ها مبدل شد. با وجود اینکه در چند سال اخیر اخبار متعددی درباره خودکشی در رسانه‌ها منتشر شده است به نظر شما انتشار اخبار شوک آوری مثل بروز خودکشی ها پشت سر هم در مکان های عمومی چه تاثیر روانی و اجتماعی بر جامعه دارد و اطلاع رسانی در این زمینه باید چگونه باشد؟
اخبار در بطن خود دارای پیامدها و واکنش های گوناگونی از سوی رسانه‌ها به جامعه هستند. برای مثال اگر هر روز اخبار خودکشی از طریق رسانه‌ها فقط در قالب خبر مطرح شود این امر می‌تواند برای اذهان عمومی ذهنیت ناخوشایندی ایجاد کند. در این شرایط جامعه به فکر فرو رفته و احساس تنش و نگرانی افزایش می یابد. در اصل اگر اطلاع‌رسانی‌ها با تحلیل و بررسی نظرات کارشناسان همراه باشد از بروز رفتار های آسیب‌زا و نگرانی‌های ناشی از اطلاع رسانی می کاهد. در این شرایط رفتارها، هنجارها و آسیب‌های اجتماعی از سوی متخصصان امر بررسی می‌شود و بالطبع در این شرایط دل مشغولی ها و نگرانی های ناشی از اطلاع رسانی کاسته می‌شود. رسانه‌ها می توانند با بررسی خصوصیات افراد مستعد در آسیب‌های اجتماعی راه چاره را برایشان بازگو و به نوعی از بروز آسیب‌های اجتماعی جلوگیری کنند.