«عراق سرانجام تجزیه خواهد شد، نه حالا شاید پنج‌سال دیگر»، این پیش‎بینی دوهزارو10 تحلیلگری است که به نوشته نشریه فارین‌پالیسی چند دهه تجربه فعالیت‌های اطلاعاتی- امنیتی داشته است. همه‌جا صحبت از واگرایی در عراق است. هاوارجمالامین، تحلیلگر ساکن کردستان عراق می‎نویسد: «مشکلات عراق با حمله جورج بوش یا حتی از زمان زمامداری صدام‌حسین در این کشور آغاز نشده است. داستان عراق از پایان جنگ‌جهانی‌اول آغاز شد؛ وقتی که مارک سایکس از انگلستان و ژرژ پیکو از فرانسه به نمایندگی از دولت‎های خود درباره تقسیم سرزمین عثمانی به توافقی محرمانه رسیدند؛ تقسیمی که قرار بود بر اساس منافع دو کشور بدون درنظرگرفتن واقعیت‎های منطقه‏ای و گروه‎های مذهبی و قومی ساکن آن انجام شود... اکنون تجزیه عراق -دیر یا زود- اجتناب‎ناپذیر خواهد بود چراکه کسی نمی‎تواند برای همیشه همه طرف‎ها را راضی نگه دارد آن هم وقتی کسی حاضر به سازش و مصالحه نیست.»
وی در ادامه می‎نویسد: «نمی‎توانید آمریکایی‎ها را به خاطر آنچه در عراق روی می‌دهد، سرزنش کنید... دموکراسی در عراق هرگز نمی‎تواند کارگر باشد. نمی‎توانید بتمن و ژوکر را در یک خانه بگذارید و از آنان بخواهید با یکدیگر زندگی کنند، کارهای روزانه را با یکدیگر تقسیم کنند و درباره تماشای تلویزیون یا غذایی که قرار است برای شام بخورند، با یکدیگر تفاهم داشته باشند. آنها نمی‎توانند با هم کنار بیایند چراکه هریک به‌دنبال چیز متفاوتی هستند. بنابراین یکی از آنها باید خانه را ترک کند. اما در خاورمیانه هیچ‌گاه مساله‎ به این راحتی حل نمی‌شود.»مریم بنراد، محقق موسسه مطالعات سیاسی پاریس، با اشاره به احتمال پایان نظم پسااستعماری در عراق از روزهای سخت جهان عرب در صورت وقوع این مساله خبر داده و در روزنامه فرانسوی لیبراسیون می‎نویسد: «اگر تغییر مرزها در حال وقوع باشد بسیار خشونت‌بار و روند آن بسیار طولانی خواهد بود، به طوری ‌که اعراب را در جدالی دردناک فروخواهد برد.»
حمایت از عراق متحد
روزنامه نیویورک‌تایمز نیز با اشاره به تلاش‌های اخیر رهبران منطقه کردستان عراق برای برداشتن گام‎هایی در جهت استقلال این منطقه می‎نویسد کردها برای قدم‌گذاشتن در راه پرخطر استقلال‏طلبی مشکلات جدی دارند. اکنون نیروهای قدرتمندی نه‌تنها در بغداد که در خارج از مرزهای عراق با استقلال کردستان عراق مخالف هستند و خود را برای جلوگیری از این مساله آماده می‎کنند. به نوشته نیویورک‌تایمز، حمله آمریکا به عراق در سال 2003میلادی، درهای جدیدی را به روی کردهای عراق باز کرد. آنها نیروهای نظامی خود موسوم به «پیشمرگ‎ها» را با هدف دفاع از قلمرو خود تشکیل دادند و با نیم‎نگاهی به احتمال کسب استقلال اقتصادی منابع انرژی خود را توسعه بخشیدند. رهبران کرد در سال‎های گذشته با وجود اختلافات با دولت مرکزی تلاش داشتند تا از هرگونه رویارویی جدی با بغداد اجتناب کنند. اما با پیشروی نیروهای جهادی داعش و تصرف شهرهای موصل و رمادی و محاصره بغداد، کردهای عراق هم با استفاده از هرج‌ومرج ایجادشده به‌دنبال گسترش قلمرو خود برآمده‌اند و حتی مسعود بارزانی، رییس منطقه خودمختار کردستان، اعلام کرد کنترل شهرهایی که کردها امنیت آن را تامین می‎کنند، قابل بحث نیست. او همچنان گفته در ماه‌های آینده، در این‌باره همه‌پرسی برگزار خواهد کرد که احتمالا نتیجه‎اش جدایی کردستان از عراق است.  اما قدرت‎های بزرگ‌تر با این اقدام کاملا مخالف هستند. ایالات متحده آمریکا به‌عنوان یکی از این مخالفان جدی استقلال بر کردها فشار می‎آورد تا بخشی از عراق باقی بمانند و در دولت وحدت ملی شرکت کنند.
روزهای دشوار اربیل
در این میان تنها کسانی که به‎طور آشکارا از استقلال کردستان حمایت کرده‎اند، رهبران رژیم اسراییل بوده‎اند که به‌لحاظ تاریخی روابط نزدیکی با کردستان عراق دارند و کردهای عراق را از معدود دوستان خود در منطقه خاورمیانه به شمار می‎آورند. اما حمایت تل‎آویو از استقلال کردهای عراق آن هم در منطقه‎ای از جهان (خاورمیانه) که اغلب کشورهای عمیقا ضداسراییلی هستند اگر مشکلی بر مشکلات اربیل نیفزاید، کمکی به رهبران کردستان عراق نخواهد کرد. نیویورک‌تایمز می‎نویسد البته نشانه‎هایی وجود دارد مبنی بر اینکه مطرح‌کردن برگزاری همه‌پرسی تاکتیکی برای چانه‏زنی بیشتر است. مقام‎های ارشد کرد در سفر اخیر خود به واشنگتن گفته‎اند هنوز موافق یک توافق سیاسی در چارچوب عراق متحد هستند ولی در مقابل استقلال و امتیازات بیشتر از دولت مرکزی. در پایان نتیجه هرچه باشد به نظر می‎رسد منطقه کردستان عراق روزهای دشواری را در پیش دارد. به‌ویژه اینکه شرایط پیش‌آمده در عراق، افزایش ناآرامی‎ها و بی‎ثباتی سیاسی تعداد انگشت‌شماری از شرکت‎های نفتی حاضر هستند که در این منطقه سرمایه‏گذاری کرده و به کار خود ادامه دهند؛ مساله‏ای که می‎تواند اقتصاد رو به شکوفایی کردستان عراق را فلج و زمینگیر کند.