حیات غرب - تغییرات اقلیمی همانگونه که موجب تغییرات محیطی می شود بر سیستم بدن انسان هم اثر گذاشته و گاهی باعث مرگ و میر می شود.
امروزه تغییرات اقلیمی ازجمله افزایش دمای هوا و گرم شدن زمین موجب نگرانی دانشمندان شده است، چراکه باعث خشکسالی شدید و توفان های فاجعه بار و افزایش مرگ و میر انسان ها می شود.
دانشمندان این تابستان را یکی از گرم ترین تابستانهایی دانستند که جهان تجربه کرده و در اغلب کشورهای جهان به ویژه کشورهای جنوب شرق آسیا و آفریقا هم قربانی می گیرد. مرگ بیش از 2500 هندی طی یک ماه گذشته و کشته شدن 92 نفر در مصر بر اثر گرما خود بر این نکته ها صحه می گذارد.
در این میان وضعیت جوی همراه با آلودگی بسیار بالا، گرمای شدید و اضطرابی که ایجاد می کند، به شکل گیری ابعاد ناشناخته ای از بیماری ها منجر شده است.
نموداری از نرخ مرگ و میر در ایالت سنت لوییس در سال 1966 منتشر شده که نشان می دهد، اغلب این مرگ ها در شهر های شلوغ و یا برج های بلند رخ داده است. جا به جایی هوا در فصول گرم بویژه در برج ها کمتر است، همچنین در مناطق شهری آلوده اغلب مردم برای صرفه جویی معمولا ساعات کمی از تهویه و خنک کننده ها استفاده می کنند، چراکه هزینه برخورداری از انرژی الکتریکی روز به روز افزایش می یابد.
گرما فشاری فراتر از تحمل انسان به بدن وارد می کند و در دنیا به طورسالیانه، حتی بیشتر از تمام فجایع طبیعی مانند: سرمازدگی، آتش سوزی، طوفان، سیل، زلزله قربانی می گیرد.
اگر نگاهی به آمار مرگ و میر در بین سالهای 1936 تا 1975 آن هم در آمریکا بیندازید، بیش از 20000 نفر در این کشور بر اثر گرما جان باختند و در موج گرمای سال 1980 در حدود 1250 نفر جان خود را از دست دادند. این آمار بویژه در مناطق گرم و مرطوب بیشتر است. همچنین تابش مستقیم خورشید و وزش باد شدید در آب و هوای گرم و خشک مشکلات زیادی که شایع ترین آنها گرمازدگی است، ایجاد می کند.
چگونه گرما و رطوبت جان انسان را می گیرد؟
بدن انسان با تغییر سرعت و عمق گردش خون، افزایش تعرق پوستی با فعالیت غدد تعرقی و نفس نفس زدن، در دمای بالای 98.6 درجه فارنهایت، گرمای بدن را کنترل می کند.
با افزایش فعالیت قلب، خون بیشتری به رگها فرستاده می شود، رگها باز می شود. با افزایش قطر مویرگ های سطحی، خون بیشتر به پوست وارد می شود و گرما را نیز با خود به سطح پوست و در معرض هوا منتقل می کند. 90% گرمای بدن از طریق پوست خارج می شود.
تعرق به تنهایی دمای بدن را کاهش نمی دهد بلکه باید تبخیر از سطح پوست اتفاق بیافتد. زمانی که هوا خود رطوبت دارد مانع از تبخیر آب بدن می شد و بنابراین گرما در سطح پوست تجمع پیدا می کند.
طی مکانیسمی، آب به وسیله انرژی گرمایی تولید شده در داخل بدن، تبخیر، و ازروزنه های سطح پوست خارج شده تادر مجاورت هوای محیط خنک و دمای بدن روی 98.6 درجه فارنهایت (37درجه سانتی گراد) ثابت باقی بماند. به همراه عرق مقداری از مواد شیمیایی مانند سدیم و کلر از بدن خارج می شود.
زمانی سیستم بدن در اثر گرمای زیاد دچار اختلال می شود که تعدیل دمای بدن در پی تعرق درست انجام نشود و یا میزان نمک و املاح خون در اثر تعرق زیاد تغییر پیدا کند. یعنی زمانی که دمای بدن تا جایی افزایش یابد که سیستم بدن قادر به کاهش آن نباشد و یا از دست دادن مایعات و نمک به حد مورد نیاز جبران نشود، دمای درونی بدن افزایش می یابد و بیماری های مرتبط با آن ایجاد می شود.
این اتفاق زمانی رخ می دهد که فرد بی توجه به دمای بالای محیط، سن، و شرایط فیزیکی خود به انجام فعالیت های شدید می پردازد. همچنین تابش خورشید به علت وجود اشعه ماوراء بنفش، قابلیت پوست بدن برای تخلیه گرمای بیش از حد را مختل می کند،جالب است بدانید که سن افراد در این امر مهم است زیرا اسپاسم عضلانی ناشی از گرمازدگی بیشتر در نوجوانان، بی حالی در میانسالان و سکته های ناشی از گرمازدگی در کهنسالان اتفاق می افتد.
نوع گرمازدگی علایم بیماری روش های درمان و مقابله
آفتاب سوختگی قرمزی پوست، تورم، تاول، تب و سردرد استفاده از روغن های سوختگی در صورتی که هنوز زخم وجود ندارد، درصورت ترکیدگی تاول یا زخم باید از بانداژ استفاده کرد و در موارد وخیم تر به پزشک مراجعه کرد.
گرفتگی عضلات انقباض شدید عضلات پا و شکم و تعرق شدید قرار دادن عضلات منقبض شده در شرایط راحت، ماساژملایم عضلانی، خوراندن آب درصورتی که بیمار حالت تهوع نداشته باشد
گرما زدگی تعرق شدید، ضعف، پوست سرد و مرطوب که گاهی حتی دمای بدن بیمار طبیعی به نظر می رسد، رنگ پریدگی، غش و استفراغ خواباندن بیمار در محل سایه و آزاد کردن لباسها، خنک کردن بدن بیمار با استفاده از پارچه مرطوب یا بادزدن، نوشاندن آب در صورتی که بیمارحالت تهوع ندارد، درصورت استفراغ حتما به پزشک مراجعه شد.
حمله گرمایی
(سنکوب)
بالا رفتن دمای بدن، تب و خشکی پوست، نبض سریع و قوی، بی هوشی احتمالی در این حال بیمار را فورا به مرکز درمانی منتقل کنید. خنک کردن بدن بیمار توسط دستمال خیس یا حمام آب سرد و همچنین انتقال به محل خنک اولین اقدام است. از خوراندن آب خودداری کنید.
عوامل پیشگیری از گرمازدگی
درصورت بروز گرمازدگی براساس سن، میزان حساسیت فرد و گرمای محیط باید اقداماتی را انجام داد تا از بروز مشکلات سخت تر جلوگیری شود. در ذیل عوامل پیشگیری از گرمازدگی آورده شده است:
فعالیت های فیزیکی شدید را متوقف کنید یا به ساعت خنک روز موکول کنید.
لباس مناسب تابستان بپوشید. لباس های رنگ روشن با الیاف سبک برای این منظور بسیار مناسب است.
از سیستم گرمایشی و اجاق گاز کمتر استفاده کنید.
از غذاهای سبک و کم پروتئین که هم کالری زیادی دارند و موجب افزایش ازدست دادن آب بدن می شوندخود داری کنید.
نوشیدن مایعات به ویژه آب فراوان برای خنک کردن بدن حتی اگر تشنه هم نباشید ضروری است. افرادی که بیماری های قلبی و کلیوی دارند درمورد میزان مایعات مورد نیازبا پزشک مشورت کنند.
از نوشیدنی های الکلی دوری کنید.
از مصرف سرم بدون دستور پزشک خود داری کنید. بیمارانی که محدودیت مصرف نمک دارند باید با پزشک خود مشورت کنند.
ماندن در محل های خنک با تهویه مناسب توصیه می شود.
از حمام آفتاب و ماندن طولانی در معرض تابش خود داری کنید.
افراد مسن، خردسالان، افراد دارای بیماری های مزمن، بیماران خاص، افراد چاق و حساس به گرما، افراد معتاد به الکل، و افرادی که به زندگی در مناطق معتدل عادت دارند، بیش از سایرین در معرض خطرات ناشی از افزایش دمای هوا قرار دارند.
در جدول زیر بر اساس میزان گرما، کمک های ضروری برای ارائه به افراد حساس ذکر شده است:
نوع گرمازدگی | علایم بیماری | روش های درمان و مقابله |
آفتاب سوختگی | قرمزی پوست، تورم، تاول، تب و سردرد | استفاده از روغن های سوختگی در صورتی که هنوز زخم وجود ندارد، درصورت ترکیدگی تاول یا زخم باید از بانداژ استفاده کرد و در موارد وخیم تر به پزشک مراجعه کرد. |
گرفتگی عضلات | انقباض شدید عضلات پا و شکم و تعرق شدید | قرار دادن عضلات منقبض شده در شرایط راحت، ماساژملایم عضلانی، خوراندن آب درصورتی که بیمار حالت تهوع نداشته باشد |
گرما زدگی | تعرق شدید، ضعف، پوست سرد و مرطوب که گاهی حتی دمای بدن بیمار طبیعی به نظر می رسد، رنگ پریدگی، غش و استفراغ | خواباندن بیمار در محل سایه و آزاد کردن لباسها، خنک کردن بدن بیمار با استفاده از پارچه مرطوب یا بادزدن، نوشاندن آب در صورتی که بیمارحالت تهوع ندارد، درصورت استفراغ حتما به پزشک مراجعه شد. |
حمله گرمایی (سنکوب) |
بالا رفتن دمای بدن، تب و خشکی پوست، نبض سریع و قوی، بی هوشی احتمالی | در این حال بیمار را فورا به مرکز درمانی منتقل کنید. خنک کردن بدن بیمار توسط دستمال خیس یا حمام آب سرد و همچنین انتقال به محل خنک اولین اقدام است. از خوراندن آب خودداری کنید. |