سیري در تاریخ تحول سیاسی ایران (قسمت ششم)

توضیحات

:::

دسته: مقالات |

منتشر شده در شنبه, 15 شهریور 1393 21:27 |

درپنج قسمت گذشته درارتباط با چگونگی آغازتحول سیاسی درایران ،تدوین اولین قانون اساسی،شکل گیری مجلس شورای ملی ونگاهی اجمالی به ادواراین مجلس تادوره هفدهم مطالب ارائه گردید .دراین قسمت ادامه دوره های مجلس تاآخرین دوره آن یعنی مجلس بیست وچهارم وتحول درابعادقوه مجریه مورد بحث قرارمی گیرد.

‌مجلس هجدهم

مصدق انحلال مجلس را اعلام کرد و ۲۱ مرداد از شاه خواست زمینهٔ انتخابات مجلس هجدهم را فراهم کند. اگرچه همه‌پرسی با تایید ۹۹٫۹٪ مردم تصویب شد ولی شاه برخلاف درخواست مصدق این کار را نکرد.مصدق ۲۵ مرداد همزمان با شکست کودتای اول انحلال مجلس را علنی اعلام کرد.پس از کودتای ۲۸ مرداد، در تاریخ ۲۸ آذر ۱۳۳۲ انحلال سنا و مجلس شوراي ملي به امضای محمدرضا پهلوی رسید و دی ماه انتخابات برگزار شده . شروع كار27 بهمن 1332پایان كار26 فروردین 1335ریاست مجلس: سردار فاخر حکمت نماینده کلیمیان:مراد اریه. نخست‌وزیران: سپهبد فضل‌الله زاهدی ،حسین علاء .

مجلس نوزدهم

نوزدهمین دورة قانونگذاری در تاریخ ١٠ خرداد ماه ١٣٣٥ خورشیدی شروع به كاركرد.در این دوره بود که دوره اجلاسیه مجلس از دو سال به چهار سال تغییر یافت و تعداد نمایندگان از ١٣٦ تن به ٢٠٠ نفر افزایش پیدا کرد. دوره مزبور پس از چهار سال در تاریخ ١٩ خرداد ماه ١٣٣٩ به پایان رسید. نخست وزیران: حسین علاء - (۳۱ خرداد ۱۳۳۵ تا ۱۴ فروردین ۱۳۳۶) - دکتر منوچهر اقبال ( ۲۵ فروردین تا ۶ شهریور ۱۳۳۹) بودند.

دوره بیستم

شروع:2كاراسفند 1339پایان 19 اردیبهشت 1340ریاست مجلس: سردار فاخر حکمت نماینده کلیمیان: مراد اریه. نخست وزیران: - شریف‌امامی (۲۳ اسفند ۱۳۳۹ - ۱۴ اردیبهشت ۱۳۴۰) - علی امینی ۱۹ اردیبهشت ۱۳۴۰ رییس مجلس : رضا حکمت . مجلس بيستم توسط علي اميني منجل شد.درارتباط باعلت انحلال رئيس مجلس وقت رضاحكمت مي گويد: مجلس بیستم به آن جهت منحل شد که نخست‌وزیر (علي اميني) وجود این مجلس را مزاحم کار خود تشخیص می‌داد و معتقد بود که بدون پارلمان نقشه‌های خود را بهتر و بی‌دردسرتر اجرا خواهد کرد،(1) یک روز پس از آغاز رای‌گیری انتخابات بیستم اخبار و گزارش‌های متعدد از دخالت حزب حاکم (ملیون) در انتخابات تهران و شهرستان‌ها حکایت داشت. با اینکه اکثر مقامات دولتی و گروه کثیری از فعالان حزب حاکم از جمله نصرت‌الله کاسمی، دبیرکل حزب ملیون مدعی سلامت انتخابات شده بودند، حزب مردم و گروه منفردین سلامت انتخابات را زیر سوال بردند.(2) امینی بلافاصله پس از نخست‌وزیری در دیدار با شاه خواستار انحلال مجلسین شد. درخواستی که در روز ۱۹ اردیبهشت ماه با صدور فرمان انحلال مجلس شورای ملی و مجلس سنا از سوی شاه، مورد قبول واقع شد و از فردای آن روز بیستمین دوره مجلس شورای ملی پس از تنها ۷۷ روز فعالیت به تعطیلی کشیده شد. (3)اززمان انحلال مجلس بيستم تا14مهرسال13342ايران فاقدمجلس بود.

 دوره بیست و یکم 

تحریم انتخابات مجلس بیست و یکم شورای ملی توسط علما یکی از اقدامات تأثیرگذار بود که منجر به مرجعیت آيت الله خميني و عدم شرکت شمار زیادی از مردم در این انتخابات شد.شروع:1 به كارمجلس 14مهر 1342پایان:13 مهر 1346ریاست مجلس:مهندس عبدالله ریاضي ،نماینده کلیمیان: جمشید کشفی.نخست وزیران: اسدالله علم (۳۰ تیر ۱۳۴۱ - ۱۴ اسفند ۱۳۴۲) - حسنعلی منصور (۱۹ اسفند ۱۳۴۲ - ۱ بهمن ۱۳۴۳ اوبه ضرب گلوله فداییان اسلام مجروح و ۶ بهمن ۱۳۴۳ وفات يافت - امیرعباس هویدا (۱۱ بهمن ۱۳۴۳ - شهریور ۱۳۵۶) - - رییس مجلس شورای ملی مهندس عبدالله ریاضی. همزمان با انتخابات بیست و یکم مجلس شورای ملی، انتخابات دوره چهارم مجلس سنا نیز برگزار گردید. انتخابات سنا وضع روشنتری داشت زیرا نفرات قابل انتخاب می بایست شخصا مورد تایید اولیه شاه باشند، در راستای برگزاری انتخابات در شهریور ماه ۱۳۴۲ کنگره ای تحت عنوان «کنگره نهضت آزاد زنان و آزاد مردان» تشکیل گردید. به بهانه در جریان بودن انتخابات دوره بیست و یکم، شهردار وقت تهران(نفیسی) و دبیر کل کنگره اعلام داشت که کنگره ملی برای هماهنگ ساختن مبارزات انتخاباتی مردم ایران در سراسر کشور صبح روز سه شنبه پنجم شهریور ۱۳۴۲ در تهران تشکیل جلسه خواهد داد. در این کنگره حدود یکهزار نفر از نمایندگان کشاورزان، کارگران و طبقات مختلف دیگر در سراسر کشور شرکت نموده بودند. در پایان کنگره لیست کسانی که توسط «نهضت آزاد زنان و آزاد مردان ایرانی» برای سراسر کشور کاندیدا بودند، منتشر کرد . آمریکایی ها در کنار اصلاحات اجتماعی و اقتصادی در ایران ساختار سیاسی حاکمیت پهلوی را نیز نیازمند تحول و نوسازی جدی تری می دانستند و خواهان به وجود آمدن گروه جدیدی از نخبگان سیاسی بودند تا بتوانند در تحقق آرمان های آنها گام بردارند. به همین مناسبت ترتیب پایه گذاری حزب تازه ای داده شد. این حزب که در آذر ماه ۱۳۴۲ رسمیت یافت، «حزب ایران نوین» نام گرفت و حسنعلی منصور نماینده چهارم تهران، دبیر کل آن شد. اکثریت نمایندگان مجلس، طبق دستور و بر اساس یک برنامه از پیش تدوین شده به عضویت این حزب درآمدند هر دو مجلس در ۱۴ مهر ماه افتتاح شدند، دولت علم به موجب سنت پارلمانی استعفا داد، اما از آنجایی که حسن علی منصور هنوز آمادگی لازم را نداشت، علم دوباره مامور تشکیل هیات دولت گردید

دوره بیست و دوم

شروع به كار 1346پایان 1350ریاست مجلس: مهندس عبدالله ریاضی و رییس مجلس سنا جعفر شریف‌امامی. نماینده کلیمیان:لطف الله حی. نخست وزیر امیرعباس هویدا . پذیرش قطعنامه شورای امنیت درباره بحرین و جدایی آن از ایران در روز پنجشنبه مورخ ٢٤ اردیبهشت ماه ١٣٤٩ در جلسه فوق‌العاده‌ای که بنا به تقاضای دولت تشکیل شده بود تصویب و جهت اجرا به دولت ابلاغ شد. این دوره قانونگذاری در تاریخ ٩ شهریور ماه ١٣٥٠ به مناسبت برگزاری جشن‌های ٢٥٠٠ ساله به موجب فرمان شاه منحل و در همان روز دوره بیست و سوم مجلس شورای ملی به وسیله شاه گشایش یافت.

دوره بیست و سوم

شروع اين دوره ازمجلس9 شهریور 1350پایان: 16 شهریور 1354ریاست مجلس: مهندس عبدالله ریاضی نماینده کلیمیان:لطف الله حی . نخست وزیر امیرعباس هویدا بود.

دوره بیست و چهارم

شروع به كارمجلس بيست وچهارم شهریور 1354بود.بهمن  ‌انتخابات دوره ٢٤ مجلس شورای ملی، یا انتخابات رستاخیزی، آخرین انتخابات دوران حکومت پهلوی بود که در تاریخ ١٧ شهریور ١٣٥٤ افتتاح شد. در این دوره مجلس بخاطر فضای انقلابی که در کشور بوجود آمده بود پنج نخست وزیر در طی چهار سال روی کار آمدند که هیچ یک از آنها موفق به ادامه کار نشدند. سرانجام بدنبال مبارزات قهرمانانه ملت ایران و استعفای بسیاری از نمایندگان و سقوط رژیم سلطنتی، عمر مجلس بیست و چهارم نیز در ٢١ بهمن ١٣٥٧ به پایان رسید. امیرعباس هویدا - جمشید آموزگار - جعفر شریف‌امامی - تیمسار ارتشبد غلامرضا ازهاری - دکتر شاپور بختیار. نخست وزيراني بودندكه ازاين مجلس رأي اعتمادگرفتند. ریاست مجلس بامهندس عبدالله ریاضی ،جوادسعيدونماینده کلیمیان یوسف کهن بود. روز سه‌شنبه ۱۷ بهمن ماه ۱۳۵۷رئیس مجلس پیرامون بازگشت حضرت آیت‌الله العظمی خمینی به وطن مطالبي بيان داشتند.. طرح انحلال سازمان اطلاعات و امنیت کشور تصويب و به مجلس سنا  ارسال گرديد.لایحۀ نحوۀ تعقیب نخست‌وزیران و وزیران و طرز تشکیل هیئت منصفه با قید یک فوریت تصویب شد. بهمن ۱۳۵۷، هفتاد و دوسال پس از انقلاب مشروطه و بنیان مجلس شورای ملی، سامانه پادشاهی و مشروطه و مجلس شورای ملی و قوانین سکولار از ایران برچیده شد.

در طول 37 سال حکومت پهلوی دوم، 53 دولت با هدایت 22 نخست وزیر به روی کار آمد. به عقیده تحلیلگران تاریخ معاصر، جنون خودبرتربینی (مگالومنیا) و بزدلی که از ویژگی‌های بارز شخصیتی شاه مخلوع بود، علت این همه تغییر در راس نهاد اجرایی کشور بود.(4)

قوه محریه

به موجب اصول بیست هفتم ،پنحاه وهشتم ،شصت ویکم ،شصت وچهارم وشصت وپنجم متمم قانون اساسی مشروطه وظایف هیأت دولت ،وزیران ونحوه نظارت برکارآن هابرکارآن هامعین شده است .قوه مجریه مجریه دووظیفه رابرعهده دارد ( 5)

ا-تنظیم لوایح قانونی وتسلیم آن به قوه مقننه.

1-به نقل ازكتاب ازمشروطه تاجمهوري

2-سايت تاريخ ايراني،رسوايي بزرگ يك تقلب انتخاباتي

3-سايت تاريخ ايراني،رسوايي بزرگ يك تقلب انتخاباتي

4-ويگي پديا،دانشنامه آزاد

5-تاریخ تولات سیاسی اجتماعی ایران.دکترسیدعلیرضاازغندی.صفحه229

6-همان ،صفحه 233