حیات غرب - این روزها درباره آسیب‌های غضروفی و داروهایی که در داروخانه‌ها به اسم غضروف و مفصل‌ساز وجود دارد و بی‌نسخه هم می‌توان آنها را تهیه کرد، زیاد می‌شنویم.
خیلی‌ها با کوچک‌ترین حس درد در پاهایشان سراغ این داروها می‌روند و معتقدند با مصرف آنها وضعیت استخوان‌ها و مفصل‌هایشان بهتر می‌شود. برخی هم از سلولهای بنیادی و استفاده از روش پی‌آر‌پی برای درمان مشکلات غضروفی به جای جراحی استفاده می‌کنند، اما دکتر علی ترکمان، متخصص ارتوپدی، فلوشیپ زانو و آرتروسکوپی و تعویض مفصل زانو و عضو هیات علمی دانشگاه علوم‌پزشکی ایران به جام‌جم می‌گوید درمان مشکلات غضروف‌ها به نوع آسیب‌دیدگی‌شان بستگی دارد و تاثیر داروهای غضروف‌ساز هنوز از نظر علمی تائید نشده است.
دکتر ترکمان می‌گوید: دو نوع آسیب غضروفی داریم؛ آسیب‌هایی که به صورت منتشر کل غضروف سطح مفصلی را درگیر می‌کند. مثلا کسانی که بیماری آرتروز دارند، تمام غضروف سطح مفصلی‌شان دچار آسیب، خوردگی و ساییدگی شده است یا فردی که رماتیسم دارد، ممکن است غضروف کل مفصلش آسیب ببیند و تخریب شود.
او ادامه می‌دهد: آسیب‌های غضروفی نوع دیگر، اما به صورت موضعی ایجاد می‌شود، مثلا به دنبال پیچ خوردن شدید مچ پا ممکن است تکه‌ای از غضروف کنده شود یا فرد تصادف کند و ضربه‌ای که به مفصل وارد می‌شود، باعث کنده شدن بخشی از غضروف شود. در آسیب‌های موضعی، کل غضروف تقریبا حالت طبیعی دارد و فقط قسمتی از غضروف در مفصل کنده می‌شود. به گفته این متخصص ارتوپدی، درمان این دو نوع آسیب باهم متفاوت است.
آسیب‌های موضعی راحت‌تر درمان می‌شود
آسیب‌های موضعی که اغلب به دلیل ضربه و فشار ایجاد می‌شود، بیشتر برای افراد جوان اتفاق می‌افتد و راحت‌تر و بهتر درمان می‌شود.
دکتر ترکمان با بیان این مطلب می‌گوید: معمولا درمان این آسیب جراحی است مگر در مواردی که کندگی غضروف در حد کم و مثلا یک سانتی‌متر‌مربع باشد. در این صورت نیاز به اقدام خاصی نیست بخصوص اگر در جایی از مفصل باشد که فشار زیادی روی آن وارد نمی‌شود، ولی اگر کندگی در قسمتی از مفصل اتفاق افتاده باشد که وقتی فرد راه می‌رود فشار وزن روی آن بیشتر باشد، احتمال بروز درد و ناراحتی وجود دارد؛ بنابراین درمان جراحی لازم است. یکی از اقدام‌هایی که برای این بیماران انجام می‌شود، سوراخ کردن و ایجاد شکستگی‌های بسیار ظریف استخوانی است که غضروف روی آن کنده شده است.
او توضیح می‌دهد: مثلا در استخوان ران یا ساق پا، سطح استخوانی نسبتا محکم است و یک لایه غضروفی که به آن غضروف مفصلی گفته می‌شود و حدود سه تا چهار میلی‌متر ضخامت دارد، آن را می‌پوشاند. وقتی غضروف کنده می‌شود، از آنجا که لایه استخوانی بسیار محکم است و راهی به مغز استخوان وجود ندارد، جراح استخوان زیر غضروف کنده شده را سوراخ و دچار شکستگی‌های ریز می‌کند که به مغز استخوان راه پیدا کند. با این کار سلولهای مغز استخوان در این فضای خالی قرار می‌گیرد و بعد بتدریج آنجا بافتی ایجاد می‌شود که شبیه غضروف است، نه بافت طبیعی غضروف اولیه. البته این بافت می‌تواند تا حدی درد و ناراحتی بیمار را کاهش دهد.
موزاییک کردن مفصل با غضروف
این استاد دانشگاه با اشاره به این‌که اقدام دیگری که برای افراد دچار آسیب‌های موضعی غضروف انجام می‌گیرد کاشت غضروف است، می‌افزاید: جراح از قسمت‌های دیگر مفصل که کمتر تحت فشار قرار دارد، غضروف را با استخوان زیرش برمی‌دارد و بعد در قسمت‌هایی که فشار بیشتر است و آسیب دیده قرار می‌دهد. از آنجا که در این روش تکه‌تکه غضروف از جایی دیگر برداشته و در جایی دیگر کار گذاشته می‌شود، به آن «موزاییک پلاستی» می‌گوییم؛ چون مانند موزاییک کردن یک سطح انجام می‌شود. او با بیان این‌که روش سوم درمان آسیب‌های موضعی با جراحی دو مرحله‌ای انجام می‌گیرد، توضیح می‌دهد: در مرحله اول، بیمار بستری می‌شود و با دستگاه مخصوصی از غضروف کناره‌های مفصل برمی‌داریم و کشت می‌دهیم تا تعداد سلول‌ها افزایش پیدا کند. در محله دوم که چند هفته بعد است، این سلولهای غضروفی را که تعدادشان زیاد شده در موضعی که غضروف کنده شده می‌کاریم. معمولا این روش در صورتی که وسعت آسیب غضروف مثلا بیشتر از دو سانتی‌متر مربع باشد به کار می‌رود. برای درمان آسیب‌های غضروفی منتشر که کل غضروف را درگیر می‌کند، مثل آرتروز و بیماری‌های رماتیسمی، نمی‌توانیم از روش‌هایی که گفتیم استفاده کنیم.
داروهای غضروف‌ساز بی‌تاثیر است
مطالعات خیلی زیادی درباره داروهای غضروف‌ساز برای بررسی تاثیر آنها در بیماران دچار آسیب وسیع غضروف انجام شده است.
دکتر ترکمان می‌گوید: نتایج برخی مطالعه‌ها نشان داده این داروها تا حدی کیفیت و وضع غضروف را بهتر می‌کند، ولی نتایج برخی مطالعه‌ها حاکی از تاثیر نداشتن آنها بوده است.
به گفته این فلوشیپ زانو هم‌اکنون کفه ترازوی نتایج تحقیقات به سمت تاثیر نداشتن چندان داروهای غضروف‌ساز سنگین‌تر شده است و انجمن ارتوپدی آمریکا که منبع نسبتا علمی قابل قبول در سراسر دنیاست و هر سال راهنما‌هایی را در مورد موضوعات مختلف منتشر می‌کند، در اواخر سال میلادی گذشته اعلام کرد استفاده از داروهای غضروف‌ساز تقریبا توصیه نمی‌شود، چون اثر چندانی در ساختن و ترمیم غضروف ندارد.
دکتر ترکمان تاکید می‌کند: البته هنوز هم داروهای خوراکی و تزریقی به صورت گسترده استفاده می‌شود و می‌توان گفت آنچه باعث این اتفاق شده، این است که خوشبختانه عوارض جانبی ندارد.
PRP و سلولهای بنیادی در مرحله تحقیق
دکتر ترکمان معتقد است راه دیگر درمان این مشکلPRP است که برای درمان انواع بیماری‌های اسکلتی ـ عضلانی به کار می‌رود و امروزه مقاله‌های زیادی در مورد آن وجود دارد، اما هنوز تاثیر آن روی غضروف از نظر علمی ثابت نشده است. روش دیگر درمانی که برخی برای درمان آسیب‌های غضروفی منتشر توصیه می‌کنند، استفاده از سلولهای بنیادی است که بیشتر جنبه تحقیقاتی دارد و نتایج و تاثیر آن چندان مشخص نیست.
