خیلی دور نیست. آن روزها که وبا، سل و طاعون بزرگ‌ترین کابوس‌های زندگی بشری بود و ابتلا به هرکدام از این بیماری‌ها می‌توانست تعداد زیادی از مردم را از پای درآورد و حالا به کمک پیشرفت‌های علم پزشکی و دسترسی به انواع دارو و واکسن‌ها این بیماری‌ها هم مهار شده، اما نگرانی از بیماری‌های کشنده‌ای چون سرطان همچنان ادامه دارد.
12 درصد مرگ و میرهای دنیا دلیل ابتلا به سرطان اتفاق می‌افتد و در کشور ما نیز سالانه 30 هزار نفر به دلیل ابتلا به انواع سرطان‌ها جان خود را از دست می‌دهند.
پزشکان و متخصصان این حوزه معتقدند در صورتی که این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود می‌توان بسیاری از مبتلایان را از مرگ حتمی نجات داد.
کشف جدیدی که بتازگی در دنیای پزشکی روی داده است، تحول مهمی در مقابله با بیماری پیچیده سرطان خواهد بود. ماجرا از این قرار است که پژوهشگران دانشگاه بردفورد انگلیس آزمایش خون ساده‌ای را برای تشخیص انواع مختلف سرطان ابداع کرده‌اند که آزمایش‌های اولیه در تعیین سه نوع سرطان پوست، روده بزرگ و ریه رضایتبخش بوده است.
این روش شامل قرار دادن گلبول‌های سفید خون در معرض نور فرابنفش است تا چگونگی تخریب دی.ان.ای آنها بررسی شود، چراکه تحقیقات سرطان‌شناسی نشان داده که دی.ان.ای خون افراد مبتلا به سرطان پوست، روده بزرگ و ریه بسیار راحت‌تر از دی.ان.ای افراد سالم تخریب می‌شود.
محققان بر این باورند که نتایج این آزمایش تحت تاثیر بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا که ممکن است روی سیستم ایمنی تاثیر بگذارند، قرار نمی‌گیرد و نتیجه نادرست نشان نمی‌دهند.
آنها امیدوارند زمانی فرا برسد که با انجام این آزمایش بتوان از انجام فرآیند‌های گران و تهاجمی همچون کولونوسکوپی و بیوپسی (نمونه‌برداری از بافت زنده) اجتناب کرد.
محققان معتقدند اگر یافته‌های تکمیلی این پژوهش به نتایج موفقیت‌آمیزی برسد، تشخیص بموقع سرطان در افراد مبتلا به این بیماری امکانپذیر خواهد شد.
شانس غافلگیر کردن سرطان
«خیلی دیر شده، مرض ریشه دوانده و کار از کار گذشته.» این عبارت دردآور و البته تکراری برای بسیاری افرادی است که به بیماری سرطان مبتلا شده‌اند. باوجود تمام پیشرفت‌های علم پزشکی سرطان هنوز هم کلمه وحشتناکی است، اما با این همه متخصصان بر این باورند که در صورت تشخیص زودهنگام این بیماری، سرطان قابل درمان است و حالا با کشف جدید محققان می‌توان امیدوار بود که گام بلندی برای تشخیص بموقع سرطان در مبتلایان برداشته شود.
دکتر علی مطلق، مدیر برنامه ملی کنترل سرطان در گفت‌وگو با جام‌جم درباره ابداع جدیدی که اخیر در دنیای پزشکی برای تشخیص بیماری سرطان رخ داده است، توضیح می‌دهد: برای این‌که یک آزمایش یا روش بالینی به‌عنوان روش غربالگری برای تشخیص زودهنگام استفاده شود، باید دارای چند خصوصیت باشد که سادگی، ارزان بودن، داشتن مقبولیت عمومی، دارا بودن حساسیت بالا، داشتن درمان مناسب در علم پزشکی و نتیجه موفق و ثابت شده آن در افزایش طول عمر یا دست‌کم بهبود زندگی افراد مبتلا مهم‌ترین این مشخصه‌هاست.
وی تاکید می‌کند: به همین دلیل است که روش‌های غربالگری فقط برای سرطان‌های پستان، روده بزرگ و دهانه رحم از سوی سازمان جهانی بهداشت پیشنهاد شده، اما این‌که در چه گروه‌هایی از نظر میزان خطر ابتلا و از چه سنی شروع شوند، هنوز هم با تردیدهای زیادی مواجه است.
دکتر مطلق تصریح می‌کند: بنابراین این‌که یک روش آزمایشگاهی بتواند سلول‌های بدخیم را خیلی پیش از این‌که دچار تومور واضحی شود، تشخیص دهد البته که نویدبخش است، اما هنوز در ابتدای راه قرار دارد.
مطلق این نکته را نیز یادآوری می‌کند که این آزمایش، روی افرادی که در مرحله پیش بدخیم بوده‌اند، انجام شده و از این لحاظ اتفاق امیدوارکننده‌ای است، اما در بین سه سرطان ذکر شده، سرطان پوست به دلیل در معرض دید بودن ضایعات، نیاز به آزمایش خون برای شناسایی زودرس ندارد، در حالی که برای تشخیص زودهنگام سرطان روده بزرگ و ریه می‌تواند نقش مهمی ایفا کند.
مدیر برنامه ملی کنترل سرطان تاکید می‌کند: این‌که با آزمایش خون بتوان سرطان را زودتر تشخیص داد، خوب است اما بلافاصله این سوال مطرح می‌شود که از چه سنی و به چه فواصلی و برای چه سرطانی؟ حساسیت و ویژگی این روش چه اندازه است؟ چه درصدی از آنهایی که تست‌شان مثبت می‌شود واقعا بیمارند و چند درصد از آنهایی که تست‌شان منفی می‌شود، واقعا بیمار نیستند؟
مطلق تاکید می‌کند: به‌طور خلاصه تا یک روش آزمایشگاهی با روش‌های استاندارد مقایسه نشود و مورد تائید قرار نگیرد و حتی پس از تائید شدن، نشان ندهد که می‌تواند واقعا طول عمر و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد هنوز زود است که به نتایج آن امیدوار باشیم و باید کمی در این‌باره صبر کنیم.
پیشگیری از مرگ زودرس و صرفه‌جویی در هزینه
سرطان سالی 30 هزار نفر را در کشور به کام مرگ می‌فرستد و دردناک‌تر این‌که سالانه 85 هزار مبتلای جدید نیز به تعداد بیماران مبتلا به سرطان کشور اضافه می‌شود و این در حالی است که اگر این بیماری در همان مراحل اولیه تشخیص داده شود، می‌توان امیدوار بود که بیماران مبتلا این شانس را داشته باشند که بیشتر عمر کنند و در طول دوران بیماری‌شان کیفیت زندگی‌شان نیز در شرایط نسبتا مطلوبی قرار داشته باشد.
دکتر عبدالله فضلعلی‌زاده، نایب رئیس انجمن سرطان ایران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم، توضیح می‌دهد: تشخیص سرطان سال‌هاست که مورد توجه و جزو برنامه‌های تحقیقاتی مراکز علمی بوده است و از سال‌ها پیش نیز در مواقعی که یک نوع سرطان به صورت ارثی در خانواده‌ای دیده می‌شد، با کمک اندازه‌گیری برخی نشانه‌های بیولوژیکی پیشگویی و تشخیص سرطان درباره افراد درجه یک آن خانواده امکانپذیر بود.
وی تاکید می‌کند: البته امروز با کمک آنزیم‌هایی به نام تومورمارکرها (علائم هشداردهنده‌ای که نوسان و افزایش آنها در بدن حکایت از کنترل یا عود یک بیماری در بدن دارد) یک گام در کنترل بیماری سرطان برداشته شده است و حالا در چنین شرایطی این‌که بتوان با کمک آزمایش‌هایی روی خون بیماری سرطان را تشخیص داد، اتفاقی دور از انتظار در دنیای پزشکی نیست که خوشبختانه محققان بتازگی به این موفقیت دست پیدا کرده‌اند.
فضلعلی‌زاده، مراجعه دیرهنگام بیماران را علت اصلی کاهش طول عمر و کشندگی بیشتر سرطان در ایران نسبت به کشورهای توسعه‌یافته می‌داند و می‌گوید: هرچه بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، ضمن این‌که احتمال بهبودی بیماران بیشتر می‌شود و او می‌تواند به زندگی عادی خود در جامعه ادامه دهد، از بسیاری درمان‌های غیرضروری نیز جلوگیری می‌کند و در نتیجه در هزینه‌های درمان نیز صرفه‌جویی خواهد شد و درمان‌های انجام شده نیز نتیجه‌بخش‌تر خواهد بود، به همین دلیل است که در سال‌های اخیر بیشترین سیاست‌ها و برنامه‌های وزارت بهداشت در بحث بیماری سرطان روی پیشگیری و تشخیص بموقع متمرکز شده است.
نایب‌رئیس انجمن سرطان ایران درباره این‌که آیا یافته اخیر دانشمندان مبنی بر امکان تشخیص سرطان با انجام آزمایش‌های ساده خون می‌تواند روی انواع سرطان‌ها کارایی داشته باشد، تصریح می‌کند: این کار فعلا امکانپذیر نیست، اما وقتی شناسایی چند نوع سرطان با این روش امکانپذیر شد، مسلما این موضوع بتدریج توسعه خواهد یافت و با مطالعات تکمیلی‌تر در آینده‌ای نه‌چندان دور می‌توان امیدوار بود که با انجام آزمایش تشخیص تعداد بیشتری از انواع سرطان‌ها امکانپذیر باشد.
