هشدار به معاون وزیر نیرو رویکرد مبتنی بر آزمون و خطای کارفرمای سد داریان منجر به نابودی چشمه بل می شود

توضیحات

:::

دسته: سمن ها |

منتشر شده در یکشنبه, 20 ارديبهشت 1394 23:41 |

 حیات غرب - گروه کاری ویژه نجاتبخشی چسمه بل- هیآتی از گروه کاری ویژه نجاتبخشی  چشمه بل، با حضور مهندس علوی نماینده سنندج، دیواندره و کامیاران و رئیس مجمع نمایندگان استان کردستان، با مهندس میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب آبفا در محل سد آزاد دیدار کردند. سید مختار هاشمی، سرپرست گروه کاری گزارش مفصلی به مهندس میدانی ارایه داد

هاشمی گفت: مهندس علوی و مجمع نمایندگان استان با شدت پیگیر موضوع چشمه بل بوده و در همایش ملی هورامان مهندس علوی به شدت از رویکرد وزارت نیرو انتقاد کرد و خواستار نجات چشمه بل شد. همچنین در جلسه خانم دکتر ابتکار در استانداری کرمانشاه با حضور استاندار و معاون عمرانی و مسئولین استانی، 31 تشکل مردمی استان کرمانشاه خواستار جلوگیری از چشمه بل شدند.

هاشمی افزود: بیش از 90 تشکل مردمی در روز 12 اردیبهشت در راستای منویات مقام معظم رهبری در رابطه با حفاظت محیط زیست، حمایت از جنبش اجتماعی زمین پاک ریاست محترم جمهوری و نجات چشمه بل مسیر 5 کیلومتری روستای ناو- چشمه بل- روستای هجیج را پاکسازی نموده و این مراسم پاکسازی بیش از دو هزار نفر شرکت نمودند و خواستار نجات چشمه بل شدند.

هاشمی  گفت: بعد از جلسه اول با معاون وزیر متاسفانه کارفرما از توافق فیمابین برای اجرای مهندسی ارزش سرپیچی کرده و در همان روز فعالیت های تخریبی را ادامه داد و حتی تعدادی غواص را برای کشف غار ارسال کرد اما غواص ها به علت فشار آب و سرمای شدید نتوانستند بیش از 50 متر در غار پشت چشمه پیشروی کنند.

هاشمی گفت: بنا به  مشاهدات عینی بیش از  دو هزار نفر که در روز شنبه 12 اردیبهشت در اعتراض مسالمت آمیر به چشمه بل رفتند، حتی در سالروز تولد حضرت امام علی،  عملیات اجرایی پلاگ چشمه بل و بتن ریزی دهانه چشمه و انحراف آب چشمه و کارهایی عملیاتی به شدت پیگیری شده و مظهر چشمه بتن ریزی شده است. بنا بر این تمامی تعهدات قبلی مبنی بر انجام مطالعات مهندسی ارزش و ایجاد راهکار واقعی زیرپا رفته و لازم است که دستورات مقتضی مبنی بر توقف این عملیات و انسداد دهانه چشمه داده شود.

هاشمی افزود: بعد از ارایه گزارش شفاهی  به صورت مکتوب گزارشی 48 صفحه ای با  ارایه راهکار های حقوقی برای نجات چشمه بل به جناب مهندس میدانی تقدیم شد.

هاشمی گفت: کارفرما اخبار نادرستی به مهندسی میدانی می دهد . برای مثال مهندس میدانی از اینکه آب بل خروشان است در عجب بود و تصور میکرد که آب پشت بتن است 80 متر ارتفاع ایجاد شده است و با نشان دادن عکس های روز 12 نشان داده شد که هنوز هزاران لیتر آب از لوله زیر خارج می شود و به سیروان می ریزد. در ضمن با توجه به عکس و فیلمی که از روش آزمون و خطای کارفرمای سد داریان داریم، انها ارتفاع آب را تا 50 متر هدایت کرده اما نتوانسته اند کنترل کنند و آب به خارج از لوله فوران کرده است.

اختلاط آب مخزن سد و آب چشمه اجتناب ناپذیر است

وی ادامه داد: حتی اگر انتقال آب چشمه به تراز بالاتر (120 متر بالاتر از تراز حالی) یعنی 4000 لیتر در ثانیه برای 365 روز در سال امکان داشته باشد، موضوع اصلی اختلاط آب چشمه با آب مخزن سد در حال آبگیری می باشد. اختلاط آب مخزن سد و آب چشمه اجتناب ناپذیر است لذا کیفیت چشمه بل با رودخانه سیروان پایین خواهد آمد و در نتیجه آب رودخانه آبخوان را آلوده می کند. تمامی متخصصین گروه کاری متشکل بر این اذعان می کنند که تشکیلات کارستی بسیار پیچیده است و گروه های غواص بر این واقف بوده که عملیات موسوم به نجاتبخشی کارساز نیست و تعیین مسیر جریان امکانپذیر نیست و در هر حالت اختلاط آبمخزن سد و چشمه اجتناب ناپذیر است. بنا بر این درخواست داریم که این عملیات متوقف شود تا راهکار نهایی با نتایج زیست محیطی مطلوب به دست می آید.

کارفرمای سد داریان بدون توجه به کارشناسان ساختگاه سد را انتخاب کرده است و به وقوع بحران نابودی چشمه بل کاملا اطلاع داشته است

هاشمی گفت: گزارش "ارزیابی ژئوتکنیکی ساختگاه های مطرح در پروژه سیروان" که به دست گروه کاری رسیده است حاکی از این است که کارفرما هیچ توجهی به چشمه بل نداشته با اینکه اهمیت چشمه بزرگ بل کاملا مشخص بوده است. این گزارش می تواند اخلاق حرفه ای کارفرما را زیر سوال ببرد. گزارش که بر اساس بررسی های میدانی و همچنین مدارک فنی تهیه شده است، در مورد ساختگاه فعلی سد داریان می نویسد: "به علت شرایط زمین شناسی، ژئوتکنیکی و هیدروژئولوژیکی نامناسب آن و به دلیل دارا بودن ریسک بالا از نظر نشت و پایداری تکیه گاه ها از توجیه پذیری فنی لازم برخوردار نمی باشد"

هاشمی ادامه در ادامه گفت: در این گزارش آمده است: "ساختگاه سد داریان علاوه بر مشکلات زمین شناسی و ؤئوتکنیکی به لحاظ عدم وجود مصالح ریزدانه در فاصله نزدیک از محور سد و مسایل و مشکلات محیط زیست اجتماعی (غرقابی شدن روستای هجیج و امامزاده مجاور آن) و از دست رفتن چشمه ارزشمند بل، فاقد حد اقل ویژیگی های فنی- اجتماعی-اقتصادی لازم به عنوان گزینه برتر می باشد".

هاشمی گفت: در بخشی دیگر از این گزارش به چشمه بل و عدم توجه به آن در گزارش های کارفرما اشاره می کند: "مهمترین ویژگی هیدروژئولوژی مخزن سد داریان، چشمه معروف و بزرگ بل در فاصله حدود 4 کیلومتری بالادست محور است. این چشمه با توجه به تراز نرمال دریاچه سد و رقوم قرارگیری آن تحت فشار هیدرواستاتیک بیش از 15 اتمسفر معادل 150 متر ارتفاع ستون آب قرار خواهد گرفت. با توجه به کیفیت بسیار بالای آب چشمه مذکور و بالطبع ارزش بسیار زیاد اقتصادی آن، متاسفانه هیچگونه مطالعه ای بر روی آن انجام نشده و در گزارش با چند جمله که در صورت غرقاب شدن آن اتفاق خاصی صورت نخواهد گرفت کفایت شده است که به هیچ عنوان جوابگوی نیازهای طرح نمی باشد و می بایست تا کنون مطالعات ویژه هیدروژئولوژی کارست بر روی آن صورت می گرفت"

رویکرد آزمون و خطا در طرح به اصطلاح نجاتبخشی

هاشمی افزود: رویکرد کارفرما  روش آزمون و خطاست و در حال حاضر از این روش استفاده می شود و این به این معناست که اصول علمی رعایت نمی شود. آنها دنبال این هستند که ببیند آب پمپاژ می شود و بعد از آبگیری سد آیا آبخوان آببند می شود. این روش اصلا قابل قبول نیست.

طرح اجرا شده: پلاگ چشمه سیفونی قابل قبول نیست

هاشمی اظهار داشت: با توجه به سابقه 12 سال مطالعات بدون نتیجه، کارفرما اقدامات مبتنی بر روش ازمون و خطا و هزينه‌‌بري را با محوريت نجات آب چشمه و احياء آن در نقطه‌اي غير از مظهر كنوني چشمه در دستور كار خود قرار داد.  اما طرح به اصطلاح نجاتبخشی مهر نابودی چشمه بل را رقم می زند که دلایل فنی برای رد این طرح توسط کارشناسان خبره گروه کاری در نشستی در محل سد داریان ارایه گردید.  

وی گفت: رویکرد کارفرما این است که مظهر چشمه را از آب چشمه جدا کند. لذا مظهر چشمه می تواند 109 زیر آب غرق شود اما  آب چشمه ی با کیفیت به تراز بالاتر منتقل شود. اما به علت کارستی بودن چشمه و آبخوان آن اختلاط آب مخزن سد و آب چشمه حتمی است. بنا بر این طرح کارفرما حتی آب با کیفیت چشمه بل را نجات نمی دهد. 

هاشمی ادامه داد: از میان طرح­های موجود برای نجات بخشی بل، گزینه دوم یعنی پلاگ مجرای سیفونی چشمه در حال اجرا می­باشد. در این طرح با توجه به فرض سیفونی بودن چشمه بل، تا کف مجرای سیفونی چشمه (در تراز 680 متر از سطح دریا) حفاری انجام گرفته و سپس با انسداد این مجرا، آب جمع شده در پشت منطقه انسداد از طریق یک شافت قائم به تراز بالاتر از رقوم نرمال دریاچه سد داریان (828 متر از سطح دریا) پمپاژ می­گردد. در مورد طرح اجرایی بیان چند نکته ضروری است:

• این طرح کم هزینه ترین طرح پیشنهادی بوده و دلایل فنی انتخاب آن نا مشخص است.
•  از سوی دیگر موفقیت این طرح به دلیل احتمال نفوذپذیری سنگ­ها و ارتباط حفره­های اطراف سیفون و امکان انسداد کامل  مجرای تغذیه کننده چشمه، بسیار مورد تردید است. ضمناً قرارگیری مجرای سیفونی چشمه در زیر تراز رودخانه سیروان (بیش از 17 متر) می­تواند در شرایط تغیر سطح آب در هنگام آبگیری سد داریان باعث اختلاط آب چشمه و رودخانه سیروان گردد.
•  همچنین همانگونه که در گزارش ارزیابی راهکارهای نجات چشمه بل نیز آمده است، اختلاف فشار در دو سوی دیواره مسدود کننده مجرای سیفونی چشمه، ممکن است به تخریب دیواره و تبعات بعدی منجر شود. لازم به ذکر است امکان پذیری پمپاژ آب به ارتفاع بیش از 140 متر به لحاظ مهندسی ارزش جای تردید دارد.

هاشمی گفت: بنا به گزارش خود کارفرما موفقیت عملیات اجرایی انسداد پلاگ سیفونی (نمودار 2) به اصطلاح نجاتبخشی بستگی  دارد به (1) به نفوذپذیری سنگ اطراف سیفون و (2) میزان ارتباط مجرای عمیق به بخش های سطحی لذا انسداد کامل عملا ممکن نیست چون مجرای تامین کننده در زیر تراز رودخانه قرار دارد.

• این گزینه از بین  گزینه های پیشنهادی کم هزینه ترین نامناسب ترین روش است و این جای سوال است که چرا کارفرما روشی ارزان و نامناسب را برای با ارزش ترین چشمه در ایران انتخاب کرده است
• در ضمن  میزان بالاآمدگی آب چشمه قابل تخمین نیست- چنانچه فشار ناشی از ذخیره آب در پشت پلاگ کمتر از مقدار واقعی در نظر گرفته شود- تخریب سازه پلاک و خسارت های مالی و جانی اجتناب پذیر نیست.
• با آبگیری سد تعادل فشار هیدرواستاتیک در دو سوی پلاگ بسیار دشوار و غیر ممکن است. 112 متر ستون آب فشار بسیار بزرگی است. لذا اختلاط آب چشمه و آب مخزن صددر صد است بنا بر این چشمه معدنی برای همیشه نابودی می شود. و این کار چشمه را به کلی نابود می کند
• کارفرما اعتقاد دارد  اگر با دور شدن از خروجی چشمه، رقوم سطح آب در آبخوان آنقدر افزایش یابد که بتوان تونلی با رقوم 837 (1 متر بالاتر از حد اکثر رقوم سیلابی سد درایان) حفر نمود که در سطح آب زیرزمینی قرار گیرد- می توان انتظار داشت که تونل به عنوان یک زهکش یا چاه افقی عمل نموده و بخشی از آب زیرزمینی زون اشباع کوه دربند را زهکش نماید (ص 13 گزارش کارفرما) فرض شده که در رقومی معادل 837 یا بالاتر- آبخوان زهکشی و فاقد اختلاط اب با دریاچه باشد اما در واقع این محال است و این به این معناست که اصلا این راهکار جهت استحصال بخشی کمی از آبخوان است- و این فرض که تونل زهکشی/ چاه افقی بتواند کار خود را بدین شکل انجام بدهد بسیار بعید به نظر می رسد.

کارفرما تا حالا نتوانسته است مسیر جریان چشمه را تعیین کند پس چطور نجاتش می دهد

آنچه بسیار حائز اهمیت است،  کارفرما تا حالا نتوانسته است مسیر جریان چشمه را تعیین کند و این کارهای که انجام داده است فاقد بنیه علمی قوی است و از لحاظ فنی بسیار جای سوال است. یکی از پیمانکاران که در بازدید حضور داشت اظهار داشت که خود کارفرما در مورد کارهای که شده است قطعیت چندانی ندارد. و اعتراف کرد که با عدم قطعیت زیادی این کار انجام می شود.

هاشمی افزود: این به راستی نشان می دهد که عملاً کارفرما هدفش نجات چشمه بل نبوده و فقط آنها بازی انتظار را انجام داده اند همانطور که در گزارش مطالعاتی خود اعتراف کرده اند.

هاشمی ادامه داد: با توجه به چهارچوب گزارش مذکور و اعلام مجری پروژه سد داریان به طور کلی مطالعات و بررسی هایی که در رابطه با نجات بخشی چشمه صورت گرفته با قبول فرض زیر در نظر گرفته شده است: سد داریان  قطعا آبگیری خواهد شد و مظهر چشمه از بین می­رود و راهکار نجات بخشی به انتقال آب چشمه به نقطه دیگر در ارتفاع مشرف بر دریاچه سد محدود گردیده است. بزرگترین چالش در رابطه با راهکارهای ارائه شده، اختلاط آب دریاچه سد با آبخوان مربوط به چشمه بل می باشد این موضوع با احتمال بالایی اتفاق خواهد افتاد زیرا با توجه به بررسی های زمین شناسی و تستهای انجام شده در منطقه ، سازند آهکی و آهکی چرتی دارای قابلیت انحلال بوده و با آبگیری سد طولی (کیلومترها) بالاتر از مظهر چشمه بل در زیر تراز دریاچه سد قرار خواهد گرفت و هد هیدرولیکی زیادی در مرز آبخوان قرار خواهد گرفت که امکان انسداد آن غیر ممکن می باشد. زیرا امکان شناخت همه منافذه غیر ممکن بوده و حتی اگر منافذ بالاتر از رقوم رودخانه شناسایی و مسدود گردند منافذی که در آبرفت رودخانه و پایین تر از رقوم آن قرار گرفته قطعا باعث اختلاط آب دریاچه سد و آبخوان چشمه خواهد شد و کیفیت آن در مدت کوتاهی تنزل پیدا می­کند.

اول راهکار  حقوقی: انجام مهندسی ارزش

هاشمی پیشنهاد کرد: در اين راستا با توجه به تجارب موفق و مختلف به‌كارگيري مهندسي ارزش (جدول 1) در پروژه‌ها و طرح‌هاي عمراني و مسائل پيچيده، پيشنهاد می گردد.

 مطالعات مهندسي ارزش جهت ارائه طرح‌ها و راهكارهاي ممكن و عملياتي براي كاهش تبعات اجراي سد و نيروگاه داريان و با تاکید بر حفظ چشمه بل انجام شود. راهکار این موضوع به  صراحت در قانون تحت عنوان « انجام مهندسی ارزش » مطابق با آیین نامه استاندار طرحهای عمرانی کشور به شماره 24525/ت 14898 مورخ 4/4/1375  ، مصوبه شماره 200286/646 مورخ 26/12/1385 مجلس شورای اسلامی ، بند ج ماده 214 قانون برنامه پنجم توسعه پیش بینی گردیده است.

مهندسی ارزش می­تواندگره هدف نجات چشمه بل را باز کند.برای گشودن گره کور نجات چشمه بل باید گزینه تغییر ساختگاه سد را هم در نظر گرفت. ارزش بالای این سرمایه ملی طبیعی بسیار بالاتر از هزینه­های احداث و تخریب یک سد و حتی چندین سد بوده و تغییر محور سد هم مقرون به صرفه می­باشد.

دوم راهکار حقوقی: ارزیابی مجدد اثرات زیست محیطی سد داریان بر اساس "لایحه یک شوری ارزیابی زیست محیطی ایران"

هاشمی افزود: آنچه مسلم است که سد داریان فاقد ارزیابی تجمعی و راهبردی زیست محیطی می باشد. بر اساس لایحه یک شوری ارزیابی زیست محیطی ایران که توسط هیأت وزیران و کمیسیون های عمران، انرژی و معادن و صنایع مجلس شورای اسلامی تصویب شد، اثرات مخرب سد داریان باید ارزیابی زیست محیطی شود. چشمه بل که در فهرست آثار طبیعی ملی قرار دارد یکی از بزرگترین خسارت های ساخت این است که نادیده گرفته شده است.